Ni pliziè jan pou konprann sa ka fet dan la vi.

Pernèt et Perno té ja kouché ka domi lè yo tandé on sel dézod o rédchosé.
Perno lévé Pernèt i di'y konsa dwet ni kek volè ka éséyé rantré an kaz-la.
Pernèt di'y chéri annou pa fè dézod pou vwè si'y ké pé rouvè fènet-la ban nou, i kolé dèpi nou pentiré kaz-la.

Chak moun-la ka vwè sa'y vlé vwè dan la vi...

20 janvier 2006

Pani Bondié, é pa ni kwafè!

Petite histoire de coiffeur en karu-kréol.
On ti fab a kwafè an kréyol Gwadloup.

Sé on nomm ki kay an vil vwè on kwafè pou koupé chivé a'y é tayé bab a'y ongran sanmdi maten.

Toupannan kwafè-la ka koupétayé, yo koumansé on bon ti palé. Aprédavwa yo fè lantou a tout laktialité, yo rivé a palé di... Bondié, gran Met-la.

Pengn é sizo an men ka fè klik tak, klik tak, kwafè-la di nonm-la konsa:

- An pa ka kwè ni pon diab Bondié ka egzisté!

- E pouki ou ka di sa, on? nonm-la réponn-li.

Kwafè-la soukré sizo-la pou fè chivékoupé tonbé, é i di nonm-la:

- Ou ni ka alé an la ri-la, é ou ké vwè bien pani mèwd Bondié. Dimwen ti bren, si té ni on Bondié, téé tin tou sa moun malad? Tou sa ti moun san kaz san fanmi é san manjé? Tou sa moun an mizè? Kouté mwen bien, si sé té vré té tin on Bondié, ében pon-on moun pa téé ka soufè konsa! An pépa kwè on Bondié ki enmé nou pé ka permet tou sa! Aawa!

Klian-la réfléchi on bon moman, manton an men é men si manton... Mé i pa réponn tousuit, pou pon bab pa lévé, é osi pou kwafè-la pa ped kontrol a sizo a'y é flangé lob a zorey a'y fap!

Lè'w vwè kwafè-la fin, nonm-la péyé, i pran monné a'y, é i pati an lari-la.

Avwala ka i ka vwè, zié a'y ka tonbé anlè on boug a gran chivé long sal é an pangal ka trenné an vil, avè on gran bab tou sal an figi a'y.

Lè nonm-la vwè sa, i kouri rètouné aka kwafè-la, i kenbé zépol a'y, i gadé'y an mitan zié, é i di'y konsa:

- Es ou sav on biten, tou kwafè ki'w yé?... Enben kwafè, sa pa ka egzisté!

- Kouman fè ou ka di sa? An sé on kwafè, mi an doubout douvan'w, an manm a sendika a tout kwafè kotésit dèpi venndé-zan, é sé bien mwen ki téka koupé chivé a'w toutalè-la, non! On moun mèè di'w travay-la pa bien fet, en?

- Aawa, kwafè! Ou ka révé tou doubout! Pani pon kwafè ka egzersé si La Tè ! Kouté mwen bien, si té tin kwafè, pa téé ni pon moun sal a gran chivé long é bab sal an lari-la, kon misié, mi, gadé déwo-la!

- Aaa wi, sa, pou ni moun a chivé long é gran bab sal, a pa yonndé selman ki tini... Jis fanm a bab ou ka touvé! Mé sa vé pa di pa tini kwafè ! Sé moun sal-la sa, sé yo ki pa vlé vini vwè nou!

- Enben jistèman! Ti palé annou-la rivé bout! Pou Bondié, sé menm biten-la! Bondié la, i ka egzisté, i prézidan a vi a Sendika a tout lé Sen, ki pa kotésit, ki pa an ba-la! Mé sé sé moun a pwoblem-la ki paa chèché Bondié ! Sé yo ki san fouté di'y!

E mi sé pou sa tin tann doulè é tann soufrans asi La Tè ki anba Siel!

août 2006.

Lévé pisé! On krey ti fab an karu-kréyol.

Ti pawol kréyol Gwadloup

Plenn pou plenn…

Mi zafè!  Lè'w konpranndèdi chalè-la kay ban nou on ti favè, sé lè solèy-la ka woukomansé chofé béton, pou lannuit ou pépa domi. Lapli-la kant ay, i ni ka tonbé on bon tikout, épi bon loraj é bon zéklè, é mi nou ja ka plenn kafèfwèt, kafèfwèt, woy, ki lapli ésa...  Mé chonjé, sa ka lévé bonè pou ba bef é kabrit bwè, sa ka bésé pou planté siv, salad, kouskouch é pakala, yo ka fout kontan lè'w vwè mwenn ti gren lapli atè. Gran janr dè moun ka menné katkat a yo anvil, yo ka pléré si jant kromé a yo pran mwenn ti labou. É menm labou sal-la sa, sé’y kit tè, sé adan'y manjé-péyi ka pousé an jaden, é sé épi’y Bondyé blan-la fè éjipsyen é étiopien…

Ki fè, lé'w vwè la météo ka bay la télé, nou pa sa pwofité belté é dièz a sé ti fanm long-la. Sé manmzèl mannken-la ka tod lang a yo pou nou, yo ka mété dwet kon révolvè, ala jémsbond, pou montré nou ola satélit-la ka vwè niyaj. Olié nou touvé yo on tijan komik, nou la ka plenn eskilfrabo eskilfrabo. Mé ka ki botan ojis? Bo tan, pou sa-la ka travay tè-la, sé bon tigout la pli é bon titak soley ka maché bwaré. Mé lè sé moun lotbò-la rivé épi gran servièt a yo é krèm anti-po brilé a yo, lè yo lonji si plaj pou bwonzé tété a yo é restan a yo, sa yo ka mandé komité di tourizm pou lajan a yo, a pa bel dan bel souri, sé on gwo soley cho san mèwd lapli, wi.

É kenkayri, machann kontrèplaké, vandè’d tol klou é zouti, sé siklòn ki botan ayo, pou kès a yo fè kling.  Kivédi, malè a sila, sé chans a tala. Sé konsa lavi-la ka touné, on kou wou-la ka monté, on kou i ka désann, é siklis ka pédalé, yo ka monté mòn, yo ka vansé. Ki yo dopé, ki yo pran lagout, ki yo bwè dlodsous ouben jid sapoti an kanèt sòti jis Sengapou, yo ka vansé. É ki adan Tou dè Fwans, Tou Matinik, Tou Kayèn é tou a touloulou, ni siklis ka pran pwodui, é ni sa ki pa-a pran.

Mé kilès ki kilès, alésavwaw! Toukon ni dòktè ka ba ta yo pwodui, ni sa ki paka, é ni dot dòktè ka fouyé an pisa pou vwè sa yo ba yo anba mayo. Kelkanswa, nou toujou ni on plenn pou nou plenn, ki sé la plenn-lin ouben la nouvel-lin.  Mé konm sé vakans, annou arété plenn tigout, é ba lespri annou on ti tizàn Zènté. En?  Plis fos!  

Jean S. SAHAÏ.

août 2007

Pani Bondié, é pa ni kwafè ! wxa

Version 2

On gran sanmdi maten, on nomm kay o kwafè pou koupé chivé a'y é tayé bab a'y.  Toupannan kwafè ka koupétayé, on ti palé pati.  Aprédavwa yo fè lantou a laktialité, yo rivé a palé di... Gran Met-la.  Pannan pengn é sizo ka fè klik-tak, klik-tak, kwafè-la di nonm-la konsa:

- An pa ka kwè pon diab Bondié ka egzisté!

- Mé pouki ou ka di sa, on?  nonm-la réponn-li.

Kwafè-la soukré sizo-la pou fè chivékoupé tonbé, é i di nonm-la:

- Ou ni ka alé an la ri-la, pou vwè pani mèwd Bondié.  Di-mwen ti bwen, si té ni on Bondié, téé tin tou sa moun malad?  Tou sa ti moun san kaz, san fanmi é san manjé?  Tou sa vyé moun a bobo an mizè?  Kouté mwen bien, si sé té vré té tin on Bondié, ében pon-on moun pa téé ka soufè konsa! An pépa kwè on Bondié ki enmé nou pé ka permet tou sa!  Aaawa konpè!

Klian-la réfléchi on bon moman, manton an men, men si manton...  Mé i pa réponn tousuit, pou pon bab pa lévé an salon-la, é osi pou kwafè-la pa ped kontrol asi sizo é flangé lob a zorey-la fap!  Lè'w vwè kwafè-la fin, nonm-la péyé, i pran monné a'y, é i pati an lari-la.  Avwala, ka i ka vwè?

Zié a'y ka tonbé anlè on boug a gran chivé long, sal é an pangal ka trenné an vil, avè on gran bab malpwop an figi a'y.  Lè nonm-la vwè sa, i kouri viré, i wouvè pot, i estopé travay, i kenbé kwafè pa zépol, i gadé'y an mitan zié, é i di'y konsa:

- Es ou sav on biten, tou kwafè ki'w yé?...  Eben, kwafè, sa pa ka egzisté!

- Kouman fè ou ka di sa ?  An sé on kwafè, mi an doubout douvan'w, an sé prézidan-fondatè a STKK, Sendika a Tout Kwafè Kotésit, jaka fè venndé-zan!  Sé bien mwen ki téka koupé chivé a'w toutalè-la, non!  Ou engra. Ouben, kek moun mèè di'w travay-la mal fet, en?

- Aawa, kwafè!  Ou ka révé tou doubout!  Pani pon kwafè ka egzersé si Latè!  Kouté mwen bien, si té tin kwafè, pa téé ni pon moun sal a gran chivé long é bab sal an lari-la, kon misyé, mi, vini'w gadé déwo-la!

- Aaa wi, sa, pou moun a chivé long é gran bab sal, a pa yonndé selman ki tini...  Jis fanm babsal ou ka touvé konnyéla!  Mé sa pa vlé di pa tini kwafè!  Sé moun sal-la sa, sé yo ki pa vlé vini vwè nou!

- Enben jistèman!  Ti palé annou-la rivé bout!  Pou Bondié, sé menm biten-la!  I la, i ka egzisté, i prézidan a vi a Sendika a tout lé Sen, ki pa kotésit, ki pa anho-la!  Mé, sé sé moun a pwoblem-la ki paa chèché Bondié!  Sé yo ki san fouté di'y!  E mi sé pou sa tin tann doulè é tann soufrans asi Latè ki anba Syel!

Ti fab zendyen, transbodaj © J.S. Sahaï, juiyé 2007. 
 Pou parèt adan "Lévé pisé!  On krey ti fab karu-kréyol".